تربیت جنسی فرزند (از سن تکلیف تا 17 یا 18 سالگی) (5) نظارت بر دوستی های نوجوان

^[1]. تجارب برخی کارشناسان نشان داده است که نظارت‌ها و دخالت‌های بعضی از والدین، اسباب انحراف فرزندان را فراهم آورده است. بنابراین آیا نتایج پژوهش یاد شده با نظر کارشناسانی که تأکید بر نظارت دارند در تضاد نیست؟! بالاخره نظارت عاملی مثبت است یا منفی؟!

پاسخ این ‌است‌که: اگر ارتباط والدین و فرزند، رابطه‌ای توأم با محبت و صمیمیت باشد، نظارت‌های معقولانه آنها مورد تأیید فرزند قرار می‌گیرد. مراقبت از فرزندان و نظارت بر رفتار آنان تا حد امکان باید به‌گونه‌ای باشد که ارتباط صمیمانه والد و فرزند لطمه نبیند. بنابراین کارشناسان موارد زیر را توصیه می‌کنند:

الف) نظارت غیرمستقیم و نامحسوس باشد.

ب) توأم با سخت‌گیری بیش از حد نباشد،  چنان‌که در حدیث، یکی از عوامل انحراف دختران و زنان را، غیرت‌ورزی بیجای مردانشان ذکر کرده‌اند. «اِيَّاك و التَّغايُرَ فِي غَيرِ مَوضِعِ غَيرَةٍ فَاِنَّ ذلكَ يَدعُو الصَّحيحَةَ اِلَي السَّقَمِ وَ البَرِيئةَ اِلي الرَّيبِ». از غیرت‌ورزی نابجا بپرهیز. چراکه این کار شخص سالم را به بیماری و شک می‌کشاند. (نهج البلاغه، نامه31).

پ) این نظارت توأم با برنامه‌ریزی، مشارکت، همراهی و همدلی با فرزند باشد. (راهبرد فضاسازی)

«راهبرد فضاسازی» به مفهوم نوعی مشارکت و حتی پیش قدمی هوشمندانه در فعالیت‌های مورد علاقه فرزندان است  و می‌تواند به اشکال مختلفی باشد. مانند: رفتن با فرزند به بازار برای خرید. ایجاد شبکه‌های دوستی همسالان برای فرزند در محافل مناسب. فراهم آوردن امکان ازدواج به‌هنگام، و مشارکت در انتخاب طرف مناسب. همراهی با فرزند در برنامه‌های ورزشی، کوهنوردی، تفریحات سالم و ... .

در تعلیم و تربیت، فضاسازى مهمتر از دستورالعمل‌هاى مستقیم است. در فضاسازى شرایط بگونه‌اى سازمــان‌دهى می‌شود که فرد خودبه‌خود کار معینى را انجام می‌دهد. مثلاً وقتى فرد در یک مجلس ختم شرکت می‌کند ناگزیر از انجام اعمال خاصى است. بسیارى از خانواده‌ها مى‌توانند با بهره‌گیرى از این عنصر، شــرایط را به‌گونه‌اى آماده سازند که بچه به سمت درس خواندن، کمک در کارهاى منزل ، انجام اعمال اخلاقى و مذهبى برود. زمانى که در عصر روز جمعه تمامى اعضاى خانواده دور هم جمع شده جلسه قرائت قرآن برقرار می‌کنند و به قرائت قرآن مشغول می‌شوند، نوجوان ما نیز در چنین فضایى به قرائت قرآن می‌پردازد. چنین برنامه‌هایى افراد را مقید به حضورکرده و در صورت نظم و استمرار، از نظر اخلاقى بسیار تاًثیرگذار است. از راهبرد فضاسازى در فعالیت‌هاى بسیارى می‌توان استفاده کرد. به‌عنوان مثال، هدایت اوقات فراغت فرزندان، از مهمترین مصادیق راهبرد فضاسازی است.

دیگر از مصادیقِ اتخاذ راهبرد فضاسازی، تعداد فرزند بیشتر در یک خانواده و به طبع، تعداد فرزندان هم‌سال در خانواده‌های خویشاوند (عمو و عمه و خاله و دایی) می‌باشد. در واقع چنین فرزندانی در یک گروه همسال سالم رشد می‌کنند. به بیان دیگر یک گروه دوستی سالم - که مهمترین عامل به‌ویژه در تربیت نوجوان است- به‌طور طبیعی شکل گرفته است. خانواده‌هایی که تصور می‌کنند که اگر یک فرزند داشته باشند می‌توانند با اختصاص وقت بیشتر، نقش هدایتی و نظارتی خود را بهتر انجام دهند از این جهت در اشتباهند. زیرا فرزند در دوره نوجوانی نیاز به عضویت در گروه‌ها و الهام‌گیری از گروه همسالان دارد و این به‌گونه‌ای است که حتی وقت‌گذاری بیشتر والدین این نیاز را برطرف نمی‌کند. بنابراین نوجوان به سراغ گروه‌هایی می‌رود که گاهی تمام تلاش‌های دلسوزانۀ والدین تک فرزند را یکجا به هدر می‌دهد!

نکته بعدی آن است که اساساً خانواده‌های گسترده و پرجمعیت و دارای شبکه‌های اجتماعی - حمایتیِ مؤثر، نظیر خانواده‌هایی که به‌طور منظم در منازل مختلف فامیل، جلسات مذهبی و صله رحم و یا تفریحات دسته‌جمعی برگزار می‌کنند به‌طور عمدی و یا غیرعمدی، بهترین مکانیزم نظارت اجتماعی را در گستره خویشاوندان ایجاد خواهند کرد. بسیار روشن است که از دو نوجوان عضو شبکه‌های خویشاوندی و نوجوان متعلق به خانواده‌های کم‌جمعیت و غیرمرتبط با یکدیگر، کدام‌یک در محیط‌های اجتماعی، بیشتر بر اعمال فردیش مراقبت می‌شود.

فایده دیگر خانواده‌های پرجمعیت به‌ویژه برای دختران نوجوان، نگهداری از فرزندان کوچکتر و بازی با آنها است که از بهترین روش‌های گذران اوقات فراغت به شمار می‌رود و از بهترین فرصت‌های یادگیری نقش مادری می‌باشد که متأسفانه در خانواده‌های نسل کنونی (یک یا دو فرزند) این فرصت رو به زوال رفته است. 

تهیه و تنظیم :  
حق نشر محفوظ / با ذکر منبع بلامانع