تربیت جنسی فرزند دوران نوجوانی و بلوغ (از سن تکلیف تا 17 یا 18 سالگی) (2) آموزش دینی

برگزاری جشن تکلیف و تکریم

یکی از بهترین راهکارهای هدایت جنسی و معرفتی و معنوی دوران بلوغ، توسط والدین، برپایی باشکوه جشن تکلیف فرزندِ در آستانۀ بلوغ است که بزرگان دین بدان اهمیت ویژه داده‌اند چراکه در این بُرهه از زمان انسان به مقامی می‌رسد که شایستگی انجام تکالیف اِلاهی را می‌یابد و به تعبیر دیگر شایسته آن می‌شود تا خدای با عظمت به او مسئولیت دهد و با او قرار ملاقات بگذارد و اجازۀ ورود به بارگاه پادشاهی‌اش را بدهد و همین سبب خوشایندی و افزایش عزت نفس نوجوان می‌شود و حس مسئولیت‌پذیری را در او تقویت می‌کند.

وصایای سید بن طاووس(ره) به فرزندش به مناسبت جشن تکلیف

سیدبن طاووس(ره) که یکی از دانشمندان بزرگ جهان اسلام است برای جشن تکلیف فرزندش چنین وصیت می‌کند:

اگر به رحمت و عنایت خداى جلّ جلاله زنده بمانم: روزى که به‌شرف تکلیف مشرف‏ شوى، جشن خواهم گرفت؛ اگر بر حسب سن و سال بالغ شده باشى، یک صد و پنجاه دینار، یعنى بابت هر سال، ده دینار تصدّق‏ خواهم داد. و اگر موفق به انجام آن شوم، این بر من و بر تو، رحمت و شرفى است که توانایى وصف آن را ندارم.

اما اگر من پیش از آن‌که به آرزوى خود برسم، به سوى خداى جلّ جلاله منتقل شوم سفارش تو را به خداى جل جلاله کرده‏ام. او به تو مهربانتر از من است؛ حمایت ترا، او عهده‏دار خواهد شد؛ بعد از مردن، مرا به توجهاتى که به تو دارد، آگاه فرماید. پس وقتى بر کنار قبر من آیى، به من بازگوى که او، جلّ جلاله، سرور من و تو و مالک هستى تو و من، با تو چه کرد؟

از پیشینیان صالح من روایت شده است که، مرد‏گان به خصوص اهل یقین، سخن کسانى را که به زیارتشان مى‏روند، مى‏شنوند. بدان! روزی که به‌شرف تکلیف موفق شدى، بزرگترین روز توست! فرخنده‏‌ترین جشن زندگانى توست! شریف‌ترین هنگام پر سعادت عمر توست! در آن دَم، والاترین بخشش به تو عنایت شده است!

حق جلّ‌وعلا تو را به عظمت خود راهبرى نموده است؛ ترا به طاعت خود گماشته است؛ نپندارى که این عنایات، ثواب یا پاداش طاعت و خدمت توست. پیش از لحظه بلوغ، بکوش تا از هر چه، جز یاد مولاى خود، فارغ باشى؛ خانه دل از آن‌چه ترا از مولاى تو مشغول دارد، خالی‌کن؛ به‌یاد داشته باش که او تو را مى‏بیند؛ به غسل توبه، بدن را پاکیزه گردان؛ آداب غسل را که در کتاب (المهمات و التتمات) یادآورى کرده‏ام، به جاى آور.

پاک‌ترین جامه را که از آلود‏گى شبهات خالى باشد، بپوش؛ آداب پوشیدن لباس، به جای آر؛ در آستان پروردگار جهان و مالک اولین و آخرین، با خضوع و خشوعِ شایسته، بر خاک قرار گیر؛ بر خاکی که از آن آفریده شده‌ای؛ آنسان که جدّت محمّد «ص» فرموده است، قلب و همه اعضاى خود را با ادب و فروتنى در محضر خداى جل جلاله، آماده ساز؛ آنسان که شایسته خلعت الهى است، خود را بیاراى؛ در آستان مولاى خود، لب و گونه‏ها بر خاک بساى؛ و اگر لحظه‏اى که بالغ‏شده‏اى، با وقت نماز واجب یا نافله یا عبادتى دیگر مصادف گردد، چنان که در کتاب (التتمات و المهمات) گفته‏ام: با سپاس و ثناى الهى و شادمانى و صفا و وفا، با آن روبرو شو؛ آنگاه، نعمت اختیارى را که خداوند نصیب تو فرموده است، به او واگذار و به زارى از اوبخواه که، متولى اختیار تو باشد.

اما اگر هنگام بلوغ، مصادف با اشتغالت به واجبات و نوافل ظاهرى نباشد، در آغاز، پیش از هر اقدامی نعمتهاى گذشته و فعلى خود را بیاد آر. آن چه را که خداى جل جلاله، به زبان حال عنایات روشن خود به من آموخت، به تو مى‏گویم:

تو را به شرف معرفت خود مشرف فرمود؛ تذکر به چگونگی خلقت او، که چگونه تو را از پشت «آدم» (علیه السلام)  به «حوّا» و از پدران به مادران منتقل فرمود؛ از تباهى‏ها و نابودی‌ها‌یی که در امت‌هاى گذشته روى داد، به سلامت نگاه داشت؛ به یاد آور که از آغاز آفرینش تو، از ابتداى انتقال تو، از پدران به مادران، هیچ‌کس را قدرت مشارکت با او، جلّ جلاله، نبوده است؛ پس:

 هیچ‌کس را جز او، در کارها مؤثر مدان؛ هیچ‌کس را از او، برتر مگیر؛ و این مطلب را در دل نگاه دار و با خاکسارى در آستان او، به او تقرب بجوی؛ از وجود پدرى بر تو خلعت زندگى پوشانید، که سال‌ها پیش از میلادت، تو را به دعاى خیر یاد مى‏کرد و با نرم دلى، به نیکبختى این جهان و آن جهان هدایت مى‏نمود. در دامان کسى چشم تو را به جهان گشود، که معرفت و خدمت حق تعالى را با مهربانى به تو تلقین کرد و با درستى و راستى و مدارا، در خدمت تو قرار گرفت؛ ثروتى براى تو آماده کرد، که از مشغله تنگدستى بى‏نیاز باشى و از طلب تحصیل مال‏، تو را کفایت کند.

توجه دادن به توحید از طریق تکوینیات:

کهکشان‌ها، منظومه شمسی، آسمان‌ها و زمین‏ها را، براى تو بنیاد نهاد؛ خورشید و ماه را، چراغ روز و شب قرار داد؛ دریاها را براى تو روان ساخت؛ آب، هوا و درختان را آفرید و میوه‏ها را از شاخه‏ها بر آورد؛ سرزمین‌ها را آبادان نمود؛ اوست که آن‌چه که در وجود تست؛ و آن‌چه در آن قرار دارى، مثل آسمانها و زمین را، به‌طور شگفت‌آمیزی ذره را با ذره، در هم آمیخته نگاه داشته است، به‌طوری که اگر دست از آمیختگى آنها بکشد، قالب‌ها فرو ریزند؛ آسمانها از هم بشکافند و ساقط شوند؛ زمین‏ها زیر و رو گردند؛ صداها خاموش، و جهان‌ها نابود شوند.

ناگفته نماند که روان‌شناسان تحولی^[1] نیز معتقدند: برگزاری مناسک گذر در فرایند تحول نوجوان، موجب تقویت احساس عزت نفس و پذیرش مسؤولیت‌های فردی و اجتماعی واگذار شده به نوجوان از طرف خانواده و جامعه می‌گردد و میزان تعهد وی نسبت به نقش‌های جدید را افزایش می‌دهد.^[2]

کراتول -بنیانگذار حیطه عاطفی در مبحث اهداف آموزشی- نیز معتقد است: برگزاری یک جشن باشکوه، اثرگذاری عاطفی ماندگارتری از ده‌ها جشن معمولی و ساده خواهد داشت.

تذکر!

برای اثربخشی جشن تکلیف، سعی کنیم میزان احترام و رفتارمان با فرزندمان، نسبت به قبل از جشن، به‌صورت مثبت و محسوس تفاوت یابد.

 

تلاوت قرآن کریم

تلاوت قرآن کریم سبب افزایش ایمان و معنویت و نورانیت می‌شود^[3] و شکی نیست که افزایش ایمان، آدمی را در مسیر رشد و تقوا و پاکدامنی یاری می‌کند.

افزون بر این، تلاوت قرآن کریم، ایمان به معاد و قیامت و حساب و کتاب را در وجود انسان تقویت می‌کند و همین ایمان به معاد و ترس از عذاب‌های اُخروی، آدمی را از گناه و انحراف باز می‌دارد. و نیز عبرت‌گیری از سرنوشت شوم قوم لوط هم که در 12 سوره بازگو شده است تأثیر خاص خود را دارد؛ به‌گونه‌ای که سبب دوری از انحرافات اخلاقی می‌شود.

دیگر این‌که تلاوت سبب می‌شود تا آدمی به خدا نزدیک گردد و بدین طریق از آلودگی و انحراف فاصله بگیرد؛ چراکه آیات قرآن کریم در واقع کلام اِلاهی است و هرکه با کلام اِلاهی بیشتر اُنس بگیرد به گویندۀ کلام نزدیک‌تر می‌شود و از محبتش بهره‌مندتر می‌گردد و بدین‌ترتیب از گناه و انحراف در امان می‌ماند.  چنان‌که امام سجاد (علیه السلام)  در مناجات محبّین می‌فرماید:

إِلَهِي مَنْ ذَا الَّذِي ذَاقَ حَلَاوَةَ مَحَبَّتِكَ فَرَامَ مِنْكَ بَدَلًا ، وَ مَنْ ذَا الَّذِي آنس [ أَنِسَ ‏] بِقُرْبِكَ فَابْتَغَى عَنْكَ حِوَلًا.^[4]

خدایا! کیست که شیرینی محبت تو را چشید و غیر تو را برگزید. و کیست که به مقام قرب تو راه یافت و از تو روی گرداند.

و خلاصه همان‌گونه که نماز آدمی را از فحشاء و منکر باز می‌دارد، تلاوت قرآن کریم هم همین خاصیت و اثر را دارد.  چنان‌که پیامبرگرامی اسلام (صلی الله علیه و آله)  می‌فرماید:

يا بُنَيَّ لاتَغفُل عَن قِراءَةِ القُرآنِ فَإنَّ القرآنَ يُحيِي القَلبَ وَ يَنهَي عَنِ الفَحشَاءِ وَ المُنكَرِ وَ البَغيِ.^[5]

ای فرزندم! از خواندن قرآن غافل مباش؛ زیرا که قرآن دل را زنده می‌کند و از فحشاء و کارهای زشت و ستم باز می‌دارد.^[6]

ناگفته نماند در تلاوت قرآن کریم، تلاوت برخی از آیات و سوره‌ها به‌طور ویژه آدمی را از انحرافات اخلاقی باز می‌دارد و او را در عرصۀ عفاف‌گرایی و پاکدامنی یاری می‌کند؛ همانند تلاوت آیت‌الکرسی پس از هر نماز؛^[7] و مداومت بر تلاوت سورۀ نور.

البته در تلاوت سورۀ نور، به‌طور ویژه سفارش شده که اگر پدر و مادر نیز مداومت بر تلاوت این سوره داشته باشند هم خود و هم فرزندانشان هرگز گرفتار بی‌عفتی و انحرافات اخلاقی نخواهند شد.  چنان‌که امام صادق (علیه السلام)  می‌فرماید:

حَصِّنُوا أَمْوَالَكُمْ وَ فُرُوجَكُمْ بِتِلَاوَةِ سُورَةِ النُّورِ وَ حَصِّنُوا بِهَا نِسَاءَكُمْ فَإِنَّ مَنْ أَدْمَنَ قِرَاءَتَهَا فِي كُلِّ يَوْمٍ أَوْ فِي لَيْلَةٍ لَمْ يَزْنِ أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ أَبَداً حَتَّى يَمُوتَ.^[8]

هرکه در هر شبانه‌روز، بر تلاوت سورهٔ نور مداومت ورزد، احدی از خانواده او هرگز تا پایان عمر، گرفتار عمل منافی‌عفت نخواهد گشت.

بنابراین شایسته است پدران و مادران عزیزی که دغدغه‌مند عفاف‌گرایی و تربیت جنسی صحیح فرزندان هستند از تلاوت همیشگی این سوره غفلت نورزند و فرزندان دلبند خود را نیز برای تلاوت این سوره تشویق نمایند.

 آموزش حدیث و احکام دین (با رویکرد مباحث عفاف و پاکدامنی)

یکی دیگر از عوامل عفاف‌گرایی و پیشگیری از انحرافات اخلاقی فرزندان، آموزش حدیث و احکام دین است، به‌ویژه که با رویکرد مباحث عفاف و پاکدامنی باشد.

امام صادق (علیه السلام)  در این باره می‌فرماید:

الْغُلَامُ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنِينَ وَ يَتَعَلَّمُ الْكِتَابَ سَبْعَ سِنِينَ وَ يَتَعَلَّمُ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ سَبْعَ سِنِينَ.^[9]

بچه، هفت سال بازی می‌کند و هفت سال قرآن را فرا می‌گیرد و هفت سال نیز حلال و حرام (و احکام شرعی) را می‌آموزد.

در آموزه‌های دینی همواره در کنار آموزش قرآن کریم، آموزش حدیث و احکام دین نیز سفارش شده است؛ چراکه قرآن کریم به‌عنوان دفترچه راهنمای کلی و تخصصی، نیاز به توضیح و تفسیر و بیان جزئیات دارد و به همین جهت بحث آموزش حدیث نیز لازم است مطرح گردد؛ زیرا به فرمودۀ رسول خدا (صلی الله علیه و آله)  خاندان عترت و اهل بیت پیامبر (علیهم السلام)  کارشناسان راستین قرآن کریم هستند و برای هدایت و سعادت بشر، راهی جز تمسّک به آن دو نمی‌باشد.

«اِنّي تارِكٌ فيكُم الثّقَلَيْن كتابَ اللهِ و عِتْرَتي اَهلَ بَيْتي، ما اِنْ تَمَسّكْتُم بِهِما لَنْ تَضِلّوا اَبَداً فَاِنَّهُما لَنْ يَفْتَرِقا حَتّي يَرِدا عَلَيَّ الْحَوضَ.^[10]

همانا من در میان شما دو چیز گرانبها به‌جای می‌گذارم: کتاب خدا(قرآن) و عترتم، اهل بیتم؛ مادام که به آن دو متمسک شوید و چنگ زنید هرگز گمراه نمی‌شوید. به‌راستی آن‌ دو هیچ‌گاه از هم جدا نمی‌گردند تا این‌که (روز قیامت) در حوض(کوثر) بر من وارد شوند.

امیرمؤمنان (علیه السلام)  دربارۀ اهمیت آموزش حدیث و نقش آن در تعلیم و تربیت صحیح فرزندان، در یک بیان عام و کلی فرموده است:

عَلِّمُوا صِبْيَانَكُمْ مِنْ عِلْمِنَا مَا يَنْفَعُهُمُ اللَّهُ بِهِ لَا تَغْلِبْ عَلَيْهِمُ الْمُرْجِئَةُ بِرَأْيِهَا.^[11]

از دانش ما به کودکان خود چیزی بیاموزید تا خداوند به واسطۀ آن سودشان بخشد و «مرجئه» با آراء و افکار خود بر آنان چیره نشود [و آنان را گمراه نکند].

مُرجئه چه گروهی هستند و چه آراء و افكاری دارند؟

1400 سال پیش در میان مسلمانان تفکری رواج یافت که قائل بود به این‌که هرکس نسبت به مبدأ و معاد (خدا و قیامت) عقیده داشته باشد برای سعادت‌یافتن و بهشتی‌شدن کفایت می‌کند و بنابراین پایبندی به اعمال دینی و شریعت نقش چندانی ندارد و در نتیجه با اباحه‌گری و فسق و فجور نیز می‌توان اهل سعادت شد!!

از آنجا که این طرز تفکر با نفسانیت انسان سازگار می‌باشد به سرعت در میان مسلمانان طرفداران قابل توجه‌ای پیدا کرد و به‌ویژه حکومت‌های مسأله‌دار بنی‌امیه و بنی‌عباس که خود اهل فساد و فحشاء و شراب‌خواری و سگ‌بازی بودند به رواج آن پرداختند تا از نظر مسلمانی و دینداری زیر سؤال نروند!

از همین‌رو امیرمؤمنان و امام صادق (علیهما السلام)  سفارش کردند که فرزندانتان را با علوم و احادیث ما اهل بیت (علیهم السلام)  آشنا کنید تا افکار مرجئه به آنها آسیب نرساند.^[12]

ناگفته نماند که هم‌اکنون افکار مرجئه در قالب نظریات روشن‌فکری اسلامی از نوع لیبرالی و غرب‌گرایی، در حال ارائه می‌باشد. نظراتی همچون: نسبیت‌گرایی، دین حداقلی، اباحه‌گری، تساهل و تسامح لیبرالی، پلورالیزم و صراط‌های مستقیم.^[13] و حتی فرقه‌های به ظاهر معنویت‌گرا و عرفان‌های نوظهور که فقط به حالات معنوی توجه دارند و پایبند به حدیث و احکام شریعت نیستند نیز در همین راستا قابل بررسی و ارزیابی می‌باشند که تنها راه مقابله با آنها، آشنایی با حدیث و احکام شریعت است. به‌ویژه در موضوع مورد بحثِ ما که تربیت جنسی صحیح فرزندان می‌باشد. چراکه احادیث فراوانی در این خصوص وجود دارد و فراخور هر موضوع به مباحث گوناگون پرداخته است.^[14]

 

^[1]. روانشناسی رشد (تحول) شاخه‌ای از علم روان‌شناسی است که به توصیف و تبیین تغییرات در طول زندگی فرد می‌پردازد و از رشته‌های مختلف زیست‌شناسی، جامعه‌شناسی، تعلیم و تربیت و پزشکی کمک می‌گیرد. اگر چه روان‌شناسی رشد به تمام مراحل زندگی انسان از تولد تا مرگ می‌پردازد، اما بر کودکی و نوجوانی تأکید دارد. (منبع: وکی پدیا، دانشنامه آزاد).

^[2]. آرنولد وان جنپ (Arnold Van Genep) اولین بار مفهوم مناسک گذار را در سال 1909 به صورت روشن و ساختارمند تبیین نمود، او با گردآوری داده‌هایی مربوط به غسل تعمیدها، نامزدی‌ها، بارداری، شروع دوره بلوغ، تدفین و برپا کردن جشن‌ها در تمامی مذاهب و تمامی دوره‌ها آنها را به صورت منظم به سه دوره تقسیم کرد. (منبع: anthropology.ir/article/7989).

^[3]. امیرمؤمنان (علیه السلام) : بارور شدن ایمان به تلاوت قرآن است. لقاح الایمان تلاوة القرآن (میزان الحکمه، ح16499). قرآن کریم:

^[4]. مفاتیح‌ الجنان مناجات خمسه عشر.

^[5]. میزان الحکمه، ح16658. به نقل از کنزالعمال 4032.

^[6]. شایسته است درس‌هایی از قرآن کریم در موضوع عفاف و پاکدامنی، از سوی نهادهای قرآنی به مربیان عزیز قرآن آموزش داده شود تا آنان این مباحث را به مخاطبان خود انتقال دهند و آنان را در عرصۀ عفاف‌گرایی یاری نمایند.

^[7]. بنابر روایتی، هر کس آیة الکرسى را بعد از هر نماز واجب بخواند، نمازش قبول گردد و در امان خدا باشد و خدا او را از بلاها و گناهان نگاه دارد. (مصابیح الدّجى، ص 1012). امام زین العابدین (علیه السلام)  نقل مى‎نماید که رسول خدا (صلی الله علیه و آله)  فرمودند: کسى که چهار آیه اول سوره بقره، آیة الکرسى، و دو آیه بعد از آن و سه آیه آخر این سوره را قرائت نماید، خودش و مالش دچار هیچ‌گونه آفتى نخواهد شد، شیطان به او نزدیک نشده و قرآن را فراموش نخواهد کرد. (ثواب الاعمال، ص223).

^[8]. وسائل، ج6، ص252،  ح13.

^[9]. وسائل، ج21، ص474، باب 83، ح1.

^[10]. وسائل‌الشیعه، ج27، ص34.

^[11]. وسائل الشیعة، ج21، ص478، ب84، ح5.

^[12]. امام صادق (علیه السلام)  در این‌باره می‌فرماید: نوجوانان خود را، پیش از آن‌که «مرجئه» به سراغ آنان روند، حدیث بیاموزید. «بادِرُوا اَحدائکُم بِالحدیثِ قَبلَ أن تَسبِقَکُم إلَیهِم المُرجِئَةُ». وسائل الشیعة، ج21، ص478، ب84، ح5.

^[13]. لازم به یادآوری است‌که این آراء و افکار دست‌کم هشت سال در دوران تسلط اختاپوسی جریان دوم خرداد بر مملکت اسلامی تحت عنوان شعار اصلاح‌طلبی رواج پیدا کرد که به گسترش بی‌رویه بی‌عفتی و انحرافات جنسی در سطح اجتماع انجامید و چهره واقعی اصلاح‌طلبان آشکار گردید. بگذریم که یکی از مهم‌ترین عوامل رویگردانی مردم از جریان اصلاح‌طلبی همان بیزاری از گسترش بی‌عفتی و بی‌بندوباری جنسی بود که با کمال ناباوری در دولت‌های مدعی اصول‌گرایی هم کاری اساسی در این زمینه صورت نیافت و مطالبات به حق مردم و علما و حوزه‌های علمیه در این خصوص هم‌چنان باقی بماند. ناگفته نماند که هم‌اکنون رگه‌هایی از افکار مرجئه را می‌توان در قالب اندیشۀ «جدایی دین از دنیا» پیگیری کرد که در اصول و مبانی علوم انسانی غربی تبلور یافته است و تنها راه علاج آن، به اسلامی‌سازی علوم انسانی می‌باشد. و البته راه اسلامی‌سازی علوم هم به فراگیری گسترده و عمیق قرآن و حدیث و آموزه‌های دینی است و بس.

^[14]. در مباحث درسنامه عفاف، به تفصیل، احادیث هر بحث آورده شده است.

تهیه و تنظیم : کانون فرهنگی تبلیغی امین 
حق نشر محفوظ / با ذکر منبع بلامانع

موضوعات مرتبط: . :: درســــــــنامه عفـــــــــــاف :: . ، خانواده و مراقبت های جنسی فرزندان ، تربیت جنسی فرزند از سن بلوغ تا 17 یا 18 سالگی
برچسب‌ها: تربیت جنسی , تربیت جنسی فرزندان , خانواده و مراقبت های جنسی فرزندان , سن بلوغ آیت‌الله سبحانی | سند 2030 باید ابطال شود!...